THAY DA SINH HỌC SALICYLIC ACID 

                                                                                      TS.BS Phạm Cao Kiêm 

Tổng quan 

          -    Thay da sinh học là phương pháp tạo mới lớp da mang tính chất sinh lý tự nhiên thông qua quá trình loại bỏ tổ chức sừng hóa và tăng cường lớp biểu mô mới bằng chất có tính chất hữu cơ hoặc vô cơ như acid salicylic (SA).

          -    SA được sử dụng đầu tiên bởi bác sĩ da liễu người Đức Paul Gerson Unna để bạt sừng và điều trị mụn (trứng cá). 

          -       Salicylic  acid (SA) là chất ly giải mỡ, phân giải chất sừng ở lớp biểu mô, do đó có tác dụng chống sừng hóa biểu bì. 

          -       Hoạt hóa tế bào đáy biểu bì và nguyên bào xơ làm dày lớp bì. 

          -       Kháng nấm, kháng khuẩn và kháng viêm. 

Chỉ định điều trị 

Nồng độ 

 Bệnh lý

           SA được sử dụng để điều trị mụn, rám má, trứng cá đỏ, da nhờn quá mức, dày sừng ánh nắng, tổn thương do ánh nắng, nếp nhăn nông, cải thiện cấu trúc bề mặt da [1][2]. 

Chống chỉ định 

           -         Có rất ít chống chỉ định sử vì SA thích ứng với tất cả các loại da ở các chủng tộc. 

           -         Một số chống chỉ định như da nhạy cảm với SA, bệnh nhân mong muốn quá mức, da đang viêm (vi khuẩn, vi rút, viêm tấy), có thai [2]. 

Chuẩn bị trước peel 

          -         Sử dụng retinoids từ 2 – 6 tuần trước để làm mỏng lớp sừng, tăng cường tái sinh lớp thượng bì, giảm sắc tố, tăng lành thương, thúc đẩy thẩm thấu của SA vào mô da. Retinoids nên dừng sử dụng 2 ngày trước thủ thuật để giảm tối thiểu đỏ da, bong vảy , tăng sắc tố sau peel. 

          -         Có thể thoa AHA, polyhydroxy acid trước thủ thuật. 

          -         Sử dụng các chất làm giảm sắc tố thượng bì trước khi thực hiện peel  2 - 4 tuần như: hydroquinon 4%, azelaic acid, kojic acid, arbutin, licorise. 

          -         Mụn trứng cá: các thuốc bôi và thuốc toàn thân nên được sử dụng trước peel 2 – 4 tuần. Thuốc kháng sinh bôi, benzoyl peroxide dừng trước thủ thuật 1- 2 ngày. 

          -         Phải thường xuyên sử dụng kem chống nắng. 

          -         Nên sử dụng chất chống oxy hóa như vitamin C [1][2]. 

Kỹ thuật thay da sinh học 

          -         Chuẩn bị vật liệu: SA 20% - 30%, găng tay, mũ, dầu, gạc, quạt… 

          -         Tẩy trang, tẩy dầu (SA tẩy dầu, lipohydroxy acid, acetone, isopropyl alcohol). 

          -         Thoa một lớp mỡ mỏng vào vùng nhạy cảm như môi, rãnh mũi má, trước tai. 

          -         Thoa đều toàn bộ SA 20% trên vùng da cần điều trị. Bắt đầu thoa SA từ trán xuống gò má, má, cằm, môi trên, mũi, mi dưới. Thời gian thoa trong vòng 30 giây. Cảm giác châm chích, rát bỏng xuất hiện và tăng dần sau 30 giây, đỉnh điểm ở phút thứ 3 và kết thúc ở phút thứ 5. Làm giảm cảm giác châm chích, rát bỏng bằng quạt. Tá dược hydroethaloic bay hơi để lại lớp tinh thể SA. Lúc này có rất ít SA thấm vào da, do đó hết cảm giác châm chích và gây tê nông bề mặt da. Có thể tận dụng thời gian này để lấy nhân mụn. 

         -         Thoa 2 – 3 lớp salicylic acid. 

         -         Lau rửa sạch SA. 

         -         Mặt nạ 15 phút hoặc làm ẩm da bằng cetaphil. 

         -         Tra kem tránh nắng. 

         -         Khoảng cách giữa các lần thay da sinh học từ 2 – 4 tuần. 

         -         Kết quả tốt đạt được sau peel trên 3 lần [1][2].

 Chăm sóc sau thay da sinh học

          -         Dưỡng ẩm da 48h sau điều trị. 

         -         Kem tránh nắng phải được sử dụng thường xuyên và liên tục sau thay da, đội mũ rộng vành để tránh nắng. 

         -         Tiếp tục sử dụng thuốc điều trị bệnh nền như điều trị mụn (retinoids), giảm sắc tố… 

         -         Bôi corticoid để giảm kích thích, tróc vảy da, giảm viêm, giảm tăng sắc tố sau viêm. 

         -         Sử dụng sản phẩm chống oxy hóa như vitamin C để hạn chế tác dụng của tia cực tím, gốc tự do (gây bởi tia hồng ngoại), tắng sắc tố sau viêm [1][2]. 

Ưu điểm thay da sinh học salicylic acid

          -         An toàn cao cho các loại da. 

         -         Rất tốt trong điều trị trứng cá thông thường. 

         -         Dễ đạt được độ đồng đều khi thoa SA vì có kết tủa màu trắng. 

         -         Vì có tác dụng làm tê bề mặt nên khả năng bệnh nhân chấp nhận cao [1].

 Nhược điểm 

         -         Hoạt chất có độ thẩm thấu nông bề mặt. 

         -         Hiệu quả thấp ở bệnh nhân tổn thương ánh sáng nghiêm trọng [1]. 

Tác dụng không mong muốn

          -         Có thể gặp nhưng nhẹ và thoáng qua: 8.8% có hồng ban trong 2 ngày, 32,5%  khô da nhẹ va đáp ứng tốt với chất dưỡng ẩm, 17,6% tróc vảy da hết sau 7 – 10 ngày. 

         -         Không gặp sẹo, tăng sắc tố sau viêm hết sau 10 ngày [1].

  Tài liệu tham khảo 

1.     Mercedes Florez White (2020), Salicylic Acid for Face (Facial Salicylic Acid Peel), Minimally invasive aesthetic procedure, chương 18, 121 - 126. 

2.     Pearl E. Grimes (2012), salicylic acid, Color atlas of chemical peel, chương 6, 49 – 56.