BAN VÀNG MI MẮT
(Periorbital xanthelasma)
TS.BS Phạm Cao Kiêm
Thế nào là ban vàng mi mắt
Ban vàng mí mắt có tên khác là u vàng mi mắt, bướu vàng, là những u nhỏ lành tính có màu vàng hoặc những mảng thâm nhiễm màu vàng, bề mặt bằng phẳng không nổi cao lên mặt da, vị trí ở các mô liên kết xung quanh vùng mắt. Thương tổn được hình thành bởi các mô bào, các đại thực bào mà trong nguyên sinh chất của chúng có chứa lipit, thường là cholestetol.
Hay gặp ở những người có tăng lipid máu mắc phải hoặc người bị đe dọa xơ vữa động mạch. Cho nên u vàng có thể là biểu hiện của sự rối loạn chuyển hóa lipit.
Ban vàng được phân thành các loại khác nhau dựa vào nơi chúng được tìm thấy trên cơ thể và tiến triển cửa nó mà đặt tên.
Ban vàng hay gặp ở những người tuổi trung niên. Ban vàng chiếm 6% trong số u vàng ở mí mắt mí mắt. Ban vàng thường thấy ở những người trên 50 tuổi, còn u vàng lan tỏa thấy nhiều ở độ tuổi trước 25, chiếm 2/3 số trường hợp.
Một số yếu tố liên quan đến bệnh ban vàng như: rối loạn lipoprotein máu có tính chất gia đình, tăng triglycerit máu, và thiếu hụt lipoprotein lipase.
Nguyên nhân và cơ chế bệnh sinh
Chất mỡ không tan trong nước, vì vậy trong máu chúng sẽ được vận chuyển dưới dạng là lipoprotein. Tùy theo kích thước và tải trọng lượng phân tử của các lipoprotein chúng được phân ra các loại là: chylomicrons, lipoprotein trọng lượng rất thấp (VLDL), lipoprotein có trọng lượng thấp (LDL), lipoprotein có trọng lượng cao (HDL). Tất cả các lipoprotein có vai trò trong việc gây nên các bệnh rối loạn chuyển hóa lipit trong đó có bệnh u vàng.
Sự biến đổi của các lipoprotein có thể là do khiếm khuyết di truyền như bệnh tăng mỡ máu tiên phát hoặc xảy ra thứ phát sau các bệnh đái tháo đường, suy giáp, hoặc hội chứng thận hư, nghiện rượu...
Tuy nhiên, một số trường hợp bị bệnh ban vàng xuất hiện nhưng hàm lượng mỡ trong máu vẫn bình thường. Người ta cho rằng có thể là do sự rối loạn chuyển hóa tại chỗ. Các phản ứng viêm và tăng tính thấm thành mạch được coi là nguyên nhân có thể gây ra tình trạng này.
U vàng có thể liên quan đến rối loạn Betalipoprotein máu gia đình. Khuyết apoA-I đồng hợp tử. Tăng Cholesterol máu gia đình đồng hợp tử. Tăng Cholesterol máu gia đình. Rối loạn betalipoprotein máu.
Các biểu hiện của ban vàng mi mắt
Ban vàng mi mắt là loại hay gặp nhất của u vàng. Các tổn thương xuất hiện không có triệu chứng tiền triệu, bản đầu có thể là một vết sưng nhỏ, sau đó tiến triển trong vài tháng. Tổn thương mềm, mịn, màu vàng, bằng phẳng, có thể có hình mảng sẩn đa giác. Vị trí thường xảy ra nhất ở mí mắt trên gần khóe mắt trong, đối xứng. Các ban vàng mí mắt khổng lồ có thể thấy ở tất cả bốn mí mắt.
Xét nghiệm
- Xét nghiệm máu và nước tiểu, chụp XQ để xác định nguyên nhân của nồng độ liporotein (tương ứng với nguy cơ các bệnh lý tim mạch, đột quỵ..)
- Mô bệnh học: tế bào bọt là các đại thực bào có chứa lipid. Đây là những tế bào đặc trưng u vàng. Cùng với các tế bào bọt, u vàng thể phun trào thường gồm các tế bào lympho, tế bào đơn, bạch cầu trung tính, và lipid tự do trong lớp hạ bì. U vàng thể củ có các tế bào bọt và các khe cholesterol. Cholesterol nhiều gấp đôi các loại lipid khác. U vàng thể gân cơ cũng có mô bệnh học tương tự. Ban vàng ở mí mắt có một số đặc điểm khác, như ngoài đại thực bào gắn lipid còn có cơ vân, nang tóc, và/hoặc một lớp thượng bì mỏng.
Chẩn đoán
Chẩn đoán xác định: chẩn đoán xác định dựa vào thương tổn lâm sàng và xét nghiệm mô bệnh học
Chẩn đoán phân biệt
- Ban vàng mí mắt phân biệt với:
+ U tuyến mồ hôi
+ Quá sản tuyến bã
+ U phần phụ da
Điều trị
Mục đích
- Tại chỗ: loại bỏ tổn thương, cải thiện vấn đề thẩm mỹ.
- Toàn thâm: điều chỉnh các rối loạn chuyển hóa lipit, nhằm giảm tái phát và hạn chế các biến chứng do tăng lipit máu gây nên (giảm nguy cơ bệnh tim mạch, và điều trị tăng triglyceride sẽ ngăn ngừa viêm tụy)
- Điều chỉnh chế độ sinh hoạt, ăn uống .
Cụ thể
- Điều chỉnh chế độ sinh hoạt ăn uống: ăn uống điều độ
Chế độ ăn nhiều rau xanh, ngũ cốc và cá
Giảm chất béo bão hòa (có trong thịt, bơ, các sản phẩm từ sữa khác, dầu dừa, dầu cọ).
Giảm lượng đường trong đồ uống có ga, kẹo, bánh quy và bánh ngọt
Nếu béo phì, thừa cân, giảm cân bằng cách giảm lượng calo và tăng tập thể dục.
- Điều trị toàn thân; Dùng thuốc điều chỉnh lipit máu thường cho hiệu quả điều trị cao
Statins (HMG CoA reductase), như là simvastatin và atorvastatin, giảm sản xuất cholesterol ở gan, dẫn đến nồng độ cholesterol LDL thấp hơn, tăng cholesterol HDL và làm giảm triglycerides. Điều trị nên được theo dõi bằng xét nghiệm máu thường xuyên để kiểm tra mức độ lipid và đảm bảo gan và cơ enzyme là bình thường, đôi khi gây ra những bất thường đặc biệt.
Fibrate (bezafibrate): làm giảm sản xuất triglycerid ở gan, hạ triglycerids và tăng cholesterol HDL. Có thể tác dụng phụ tiêu hóa.
Ezetimibe: có thể dùng ở những bệnh nhân có nguy cơ cao hoặc dùng liều cao thuốc statin dung nạp kém. Làm giảm sự hấp thu cholesterol từ ruột, giảm toàn phần và LDL cholesterol.
Nicotinic acid làm giảm cholesterol, LDL cholesterol, triglyceride và làm tăng cholesterol HDL. Ở liều điều trị ít nhất một gam hàng ngày, gây đỏ bừng, Acipimox dung nạp tốt hơn.
Cholestyramine và colestipol ít được sử dụng vì chúng không có hiệu quả như các loại thuốc được liệt kê ở trên.
- Điều trị tại chỗ:
+ Phẫu thuật hoặc phá hủy tổn thương được thực hiện để loại bỏ ban vàng có ảnh hưởng đến chức năng hoạt động hay ảnh hưởng đến thẩm mỹ. Bao gồm các kỹ thuật: Phẫu thuật cắt bỏ thẩm mỹ cho kết quả cao nhất.
+ Ngoài ra có thể đốt điện cao tần (plasma), laser CO2 đốt tổn thương, chấm tricloroacetic acid (TCA) nhưng để lại sẹo xấu và khó hết tổn thương.
Bệnh có thể tái phát khoảng 15-30% cho các ban vàng ở mí mắt, đặc biệt ở những thể đối xứng cả hai bên và trên dưới mí.
Tại sao chọn Thẩm mỹ Dr.Kiem
TS.BS Phạm Cao Kiêm, Thầy thuốc ưu tú đã có 20 năm kinh nghiệm tại Bệnh viện Da liễu Trung ương.
Thẩm mỹ Dr.Kiem có trang thiết bị hiện đại và quy trình điều trị khoa học.
Đến với Dr.Kiem bạn sẽ nhận được hiệu quả điều trị cao nhất với chi phí hợp lý nhất.
Mọi thông tin xin liên hệ TS.BS Phạm Cao Kiêm tại Thẩm mỹ Dr.Kiem. Địa chỉ KC44 Cầu Tân Thuận 1, đường Huỳnh Tấn Phát, Quận 7, TP Hồ Chí Minh.
