BỚT ĐEN BẨM SINH
TS.BS. Phạm Cao Kiêm
Thế nào là bớt đen bẩm sinh ?
Bớt đen bẩm sinh hay còn gọi là bớt sắc tố bẩm sinh, chàm bẩm sinh. Bớt đen bẩm sinh là loại thương tổn xuất hiện từ lúc mới sinh hoặc sau khi sinh, có màu đen, có lông hoặc không có lông, có thể xuất hiện ở bất cứ chỗ nào trên cơ thể như mặt, đầu, cổ, chân, tay, thân mình…
Bớt đen bẩm sinh có thể có một hoặc nhiều nốt, có thể chỉ một thương tổn nhỏ hoặc có thể nhiều thươngg tổn lớn.
Hậu quả của bớt đen bẩm sinh là gây mất thẩm mỹ, gây rối loạn tâm lý bệnh nhân, bệnh nhân mất tự tin trong giao tiếp trong xã hội và gây lo lắng về bệnh tật.
Các loại bớt đen bẩm sinh
Dát cà phê: Bớt màu nâu, di truyền, hình ô van. Nhiều bớt cà phê có thể là dấu hiệu của bệnh u xơ thần kinh.
Bớt dạng mạng lưới: Có nhiều đốm màu đen trên nền dát màu nâu nhạt (Dark spots on a flat tan background).
Nốt ruồi (Tardive naevi): Xuất hiện sau sinh, phát triển chậm và ít tổng hợp melanin hơn bớt đen bẩm sinh.
Bớt đen áo tắm: Bớt đen áo tắm: thương tổn ở vùng mặc quần áo tắm.
Hiện tượng quầng (halo naevi): Xuất hiện ở một số bớt đen bẩm sinh. Xung quang thương tổn nhạt màu hơn Trung tâm thương tổn có thể trở lên nhạt màu. Nguyên nhân do phá hủy miễn dịch của tế bào hắc tố (Due to immune destruction of melanocytes).
Bớt đen bẩm sinh có thể tự khỏi không
Bớt đen bẩm sinh không tự khỏi, nó sẽ phát triển lan rộng và nổi cao theo sự lớn lên của cơ thể. Cơ thể càng lớn thì bớt càng to rộng ra, cao hơn, đen hơn.
Nguyên nhân gây bớt bẩm sinh
Nguyên nhân gây bớt đen bẩm sinh là do rối loạn về gen tại chỗ dẫn đến tăng sinh tế bào hắc tố. Tế bào hắc tố ở da có nhiệm vụ sản sinh ra sắc tố đảm bào màu sắc bình thường cho da. Sự phát triển bất thường này xảy ra ở tuần thứ 5 - 24 thời kỳ bào thai. Nếu xảy ra sớm hơn trong thời kỳ mang thai thì hình thành bớt đen khổng lồ hoặc bớt đen loại vừa. Bớt đen bẩm sinh loại nhỏ xảy ra muộn hơn trong quá trình phát triển của bào thai. Sau khi hình thành các tế bào sắc tố trưởng thành di chuyển từ mào thần kinh đến da.
Trong một số trường hợp có sự phát triển quá mức của tế bào thượng bì và lông. Sự hình thành quá sớm của bớt đen bẩm sinh ở mi mắt trên và dưới gây hiện tượng bớt đen tình yêu (kissing naevi).
Chẩn đoán
Chẩn đoán bớt đen dựa vào lâm sàng. Nếu nghi ngờ thì sử dụng dermascopy và sinh thiết chẩn đoán mô bệnh học.
Nguy cơ bớt đen bẩm sinh
Các đặc điểm sau của bớt đen bẩm sinh có nguy cơ là ung thư hắc tố da.
Thương tổn lớn hoặc khổng lồ.
Dọc cột sống hoặc cạnh cột sống.
Có nhiều thương tổn vệ tinh.
Bớt đen thần kinh da
Xuất hiện sớm
Nguy cơ ung thư hắc tố da ác tính chủ yếu liên quan tới kích thước của bớt đen bẩm sinh. Bớt đen bẩm sinh nhỏ hoặc vừa có nguy cơ rất thấp gây ung thư hắc tố da (< 1%). Ung thư hắc tố có khả năng phát triển ở thương tổn khổng lồ với tỷ lệ từ 5% - 10%, đặc biệt là các thương tổn ở ngang cột sống, hoặc bệnh nhân có nhiều thương tổn vệ tinh. Ung thư hắc tố có thể bắt đầu ở trong thương tổn hoặc ở não, tủy sống. Rất hiếm khi ung thư hắc tố từ ống niêm mạc, dạ dày ruột. 24% các trường hợp ung thư hắc tố không tìm thấy nguyên nhân. Rất khó phát hiện và rất khó điều trị ung thư hắc tố trên bớt đen bẩm sinh. Nguy cơ ung thư hắc tố lớn hơn khi trẻ ở giai đoạn thiếu nhi, 70% ung thư hắc tố có liên quan tới bớt đen bẩm sinh không lồ khi trẻ 10 tuổi. Hiếm khi thấy các u khác có trong bớt đen bẩm sinh như các u lành tính (u mỡ, u tế bào schwan), u ác tính như sarcoma.
Theo dõi
Chụp cận ảnh với thước đo để theo dõi sự thay đổi về kích thước thương tổn.
Hình ảnh dermascopy có thể giúp phát hiện sớm sự thay đổi ở thương tổn.
Tiếp tục theo dõi sau cắt bỏ thương tổn tiên phát đối với bớt đen thần kinh da.
Điều trị bớt đen bẩm sinh
Theo các chuyên gia trên thế giới thì phẫu thuật là cách tốt nhất để điều trị bớt đen bẩm sinh vì phẫu thuật không những lấy bỏ toàn bộ tế bào hắc tố bất thường trong thương tổn, phẫu thuật còn giúp kết quả tạo hình thẩm mỹ cao nhất.
Tùy theo vị trí, kích thước của bớt đen mà áp dụng các phương phương pháp phẫu thuật khác nhau như cắt bỏ một lần, cắt bỏ thương tổn nhiều lần, cắt bỏ thương tổn và tạo hình thẩm mỹ…
Tại sao không dùng Lasers
Không dùng Laser điều trị bớt đen bẩm sinh vì laser màu như Nd: YAG, Alexandrite, ruby chỉ làm giảm một phần màu đen, laser CO2 để lại sẹo hoặc gây biến đổi ung thư ác tính .
Liên hệ: TS.BS Phạm Cao Kiêm
Zalo: 0966771966
Cơ sở1: Địa chỉ KC44 Cầu Tân Thuận 1, đường Huỳnh Tấn Phát, Quận 7, TP Hồ Chí Minh.
Cơ sở 2: 219 Lê Duẩn, Nguyễn Du, Hai Bà Trưng, Hà Nội
